بمناسبت 21 February روز زبان مادری
چرا زبان مادری؟
انسان بدون تفکر، زبان ندارد و کسی که زبان ندارد نمی تواند فکر کند. زبان وسیله ای است برای تفکر و خلاقیت. زبان مادری زبانی است که انسان با آن فکر می کند. زبان مادری زبانیست که هیچگاه از انسان جدا نمی شود. در خواب و بیداری با اوست و افکار انسان را می سازد. افکار انسان هویت اوست و هویت او زندگی حال و آینده وی را می سازد. تعجب نکنید، این پیچیدگی ها طبیعیست. زبان، فکر، هویت و فرهنگ همه و همه درگیر هم و وابسته به هم هستند.
انسان با زبان است که می تواند به حقایق دست یابد، خود را بشناسد و اولین قدم را در راه شکل گیری هویت خود بردارد. کودکی که تازه متولد شده است توسط زبان مادری هویت و فرهنگ پیدا می کند و اولین قوانین اجتماعی را با هویت واقعی خود می آموزد، نه با هویتی دروغین و اکتسابی.
کودکی که زبان مادری خود را به درستی بیاموزد، طبیعیست که می تواند بهتر از دیگر کودکان خود را بشناسد و نیز توان زیادی برای بیان خود داشته باشد.
هرچه قدر انسان به زبان مادری خود اهمیت ندهد با مسائل زیادی در رابطه با ارتباط خود با افراد دیگر مواجه می شود، اما زمانی که زبان مادری پایه ای اساسی برای شکل گیری شخصیت فرد قرار بگیرد، این مشکلات رفع خواهد شد.
اهمیت زبان مادری در شکل گیری هویت و شخصیت فردی کودک انکار ناپذیر است و تاثیر آن در یادگیری زبان دوم و در نتیجه تاثیر آن در کیفیت آموزشی بسیار واضح است.
تمام متخصصان آموزشی در جهان به این نکته اشاره می کنند که کودکان به زبان مادری خود تفکر می کنند و می توانند طرز فکر خود را با زبان مادری بهتر ادا نمایند.
در نتیجه، دوری اجباری کودک از زبان مادری، رشد ذهنی او را با مشکل روبرو می کند، هویت وی را مخفی می کند و باعث می شود تا هویتی دروغین و گسستنی به او تحمیل شود. تاریخ چند صد ساله را ویران و قومیتی را به خطر می اندازد. زبان مادری هویت است، اصل است، نسب است. زبان مادر است، مادری که اولین کلمات را با زبان و لهجه شیرین مادری در گوش فرزند زمزمه می کند.
نویسندگان: irakli aspanidze - elene javakhishvili
რატომ ვისწავლით დედა ენას?
ვისაც ენა არა აქვს ვერ ფიქრობს.
ენა არის აზროვნებისა და შემოქმედების საშუალება.
დედა ენა განიჭებს დაფიქრების უნარს.
მშობლიური ენა არასოდეს არ არის გამოყოფილი ადამიანისგან.
ძილის და ღვიძილის დროს ის მასთანაა.
ისაა მისი აწმყო და მომავალი ვინაობა
არ გაგიკვირდეთ სირთულები,ეს ბუნებრივია .
ენა და სამშობლო ერთი მთლიანობაა.
ადამიანი ენის მეშვეობით შეძლებს მიაღწიოს სიმართლეს,თავი
გაიცნოს თუ გააცნოს სხვებს, გადადგას პირველი ნაბიჭები ვინაობის.
ახალი დაბადებული ბავშვი დედა ენის მეშვეობით ეცნობა
სამყაროს, კულტურას და თავისი ვინაობას.
ბავშვი თუ ისწავლის დედაენას ბუნებრივია სხვა ბავშვებთან
შედარებით თავს უფრო კარგად შაიცნობს და მეტი
უნარი და ძალა ექნება.
თუ ადამიანი მშობლიური ენას ყურადღებას არ მიაქცევს და
არ ისწავლის და სხვა ენით იწყებს შემეცნებას, მას
ურთიერთობებში ბევრი პრობლემა ექნება.
მშობლიური ენის სწავლა ბავშვს ინდივიდუალურ ხასიათების
შექმნაში ხელს არ უშლის პირიქით ეხმარება, უფრო
ეფექტურს ხდის სწავლას.
მთელი მსოფლიოს ენათა მეცნიერების სპეციალისტები
ერთგვარად ეთანხმებიან ამას რომ ადამიანი დედაენის
მეშვეობით ფიქრობს და აზრს გამოთქვამს.
ამის შედეგად ბავშვის იძულებად მოშორება მშობლიური ენისგან
მისი გონებრივი განვითარებას პრობლემას შეუქმნის და მიზეზი
გახდეს რომ ადამიანს ტყუილი და რღვევადი ვინაობა.
მშობლიური ენა ,დედის ენა,იმ ადამიანის რომელიც უტკბილეს ენით და
დიალექტით პირველი სიტყვებს ასწავლის შვილს გავამდიდროთ და გავაძლიეროთ.
ავტორები : ირაკლი ასპანიძე , ელენე ჯავახიშვილ
میز گرجی Georgian Table
یکی از آداب و رسوم رایج در میان گرجیان گرجستان، صرف غذا و نوشیدنی بر سر میزی است که به میز گرجی معروف شده است.
در سر میز گرجی یکنفر نقش میزبان اصلی را بازی میکند که به او تمادا TAMADA گفته می شود. تمادا باید آدمی جدی باشد و به آداب رسوم میز پایبند. قبل از نوشیدن، تمادا با گفتن عبارت گاومرجوس gaumarjos یا به سلامتی، معین می کند که آن نوشیدنی به سلامتی چه کسی یا چه چیزی باید نوشیده شود. البته معمولا بعد از چندبار نوشیدن، تمادا این نقش خود را به یکی از میهمانان واگذار می کند و از او می خواهد که بگوید به سلامتی چه بنوشیم.اغلب نوشیدن به سلامتی خویشاوندان، کشور،صلح، زنان و غیره می باشد. نوشیدن شراب بدون گفتن گاومرجوس به هیچ عنوان مجاز نمی باشد. رسم بر این است که استکان شراب کلیه مهمانان باید همیشه پر باشد.زنان می توانند تصمیم بگیرند که مقدار معینی بنوشند اما از مردان انتظار می رود که در نوشیدن از تمادا پیروی کنند. گفتن گاومرجوس برای نوشیدنیهایی مثل آبجو و نیز نوشدنیهای غیر الکلی مجاز نمی باشد.
برای ترک مجلس شما باید از تمادا اجازه بگیرید و او در صورت موافقت از شما خواهد خواست که گاومرجوس را برای آخرین استکان بگویید و شما هم اعلام می کنید که این استکان به سلامتی میزبان و خانواده اوست.
در مراسم میز گرجی رقص و آواز نیز اجرا می شود. اگر می خواهید رقص سنتی گرجی رااجرا کنید، نگران خطاهای خود نباشید.
لینک مطلب:
http://gorjestan.blogfars.com/blog.html?page=comments&member=gorjestan&newsid=62042
تلاش کشورهای جهان برای جلوگیری از مرگ زبانها
مقدمه
زبان، پدیدهای منحصر به فرد است که روند تکامل انسان در جامعه توسط آن به نسلهای بعد منتقل میشود. اگر زبان از جامعه انسانی گرفته شود، چرخه اجتماعی از حرکت میایستد؛ جامعه انسانی از هم گسسته، فرهنگ و تمدن بشری هم نابود میشود. از زبان به عنوان کلید شبکههای ارتباطی و گاهی نیز سرمایه فرهنگی یاد میشود که افراد با تسلط بر آن میتوانند علاوه بر برقراری روابط اجتماعی، نوعی هویت ویژه کسب کنند. پس هویت فرد چه در سطح قومی و در سطح ملی تا حدود زیادی بستگی به زبانی دارد که او فرا میگیرد. وقتی که از حفظ، تقویت و توسعه فرهنگ یک جامعه سخن به میان میآید، زبان نیز به عنوان یک عامل اساسی مطرح میشود، چرا که زبان در حکم رشته ای است که فرهنگ گذشته و حال را به هم پیوند میدهد. در سه قرن اخیر روند نابودی زبانها به نحو فزاینده و دهشتناکی رو به رشد بوده است، به نحوی که نوع بشر در هر ماه دو زبان را از دست میدهد. این روند بیشتر در مناطقی چون آمریکا و استرالیا ملموس است. در حدود 3000 زبان به طور جدی در معرض نابودی قرار دارند و بر اساس یافتههای جدید دانشمندان، بیشترین زبانها دارای کمترین متکلمان هستند؛ به نحوی که تعداد متکلمین برخی زبانها کمتر از 10000 نفر و در مواردی کمتر از 1000 نفر است. بر اساس هشدار جدی زبانشناسان مبنی بر احتمال نابودی 40 درصد زبانها در این قرن، سازمان ملل و یونسکو اقدام به تدوین طرحی برای حفظ زبانهای موجود کرده اند که از موارد آن میتوان به نامگذاری روز 21 فوریه به نام روز جهانی زبان مادری اشاره کرد.
تاریخچه
بنگلادش اولین کشوری بود که در نوامبر سال 99 پیشنهاد رسمی خود را مبنی بر نامگذاری روز 21 فوریه (3 اسفند) به نام روز جهانی زبان مادری به سازمان یونسکو ارائه کرد. طرح ارائه شده از سوی دولت بنگلادش و انجمن جهانی طرفداران زبان مادری در سیامین نشست عمومی سازمان یونسکو به تصویب نمایندگان کشورهای عضو رسید.با تعیین این روز به عنوان روز جهانی زبان مادری، طرحی توسط یونسکو تهیه و به کشورهای عضو ابلاغ شد که در آن برنامههای متنوعی برای مردم جهان تدارک دیده شده بود. کشورهای جهان از آن پس در 21 فوریه این روز را جشن میگیرند که از جمله کشورهای پیشرو در پاسداشت روز جهانی زبان مادری میتوان به آمریکا، انگلیس، کانادا، جمهوری چک، هندوستان، بنگلادش و ... اشاره کرد.
سازمان ملل
در پنجاه و پنجمین نشست عمومیسازمان ملل، که ریاست آن را «یان کاوان» (Jan Kavan) وزیر اسبق امور خارجه جمهوری چک بر عهده داشت، وی اعلام کرد که روز جهانی زبان مادری باعث ایجاد احترام متقابل فرهنگها و زبانهای مختلف شده و سبب غنیتر شدن فرهنگها میگردد. همچنین با اشاره به سیر تاریخی نامگذاری روز جهانی زبان مادری ازسوی یونسکو و روند صعودی نابودی زبانها افزود: «سازمان ملل و یونسکو در جستجوی راهی برای حفظ زبانها به عنوان میراث مشترک بشری هستند و سیستم آموزشی چندزبانه را به کشورها توصیه میکنند».
وی با اشاره به وجود خلاقیت بسیار در خصوصیات زبان، وجود نزدیک به 6700 گونه زبانی و لزوم حفظ زبان به عنوان عنصر ارزنده میراث فرهنگی و هویت اجتماعی، توجه به سابقه تاریخی روز جهانی زبان مادری و مبارزات تاریخی مردم بنگلادش و نیز فعالیتهای ارزنده سازمان طرفداران جهانی زبان مادری (Mother Language Lovers of the World) را لازم و ضروری دانست.
وی همچنین این روز جهانی را خدمت مناسبی در جهت گرامیداشت یاد و خاطره پروفسور استفان وورم (Stephen Wurm)، زبانشناس شهیر ایتالیایی مجاری تبار برشمرد که قادر بود به 50 زبان صحبت کند. وورم، اطلس جامع زبانهای در حال انقراض را تکمیل نمود و در این اثر بیش از 300 گونه زبان در حال نابودی را جمع آوری و ثبت کرد.
وی توانست گونه زبانی Cornish را که گفته میشد در سال 1977 به طور کامل نابود شده است، احیا نماید. اکنون نزدیک به 10000 نفر در انگلیس به آن زبان تکلم میکنند.
کاوان افزود: زبان مادری به عنوان ابزار ارتباطی نقشی بسیار مهم در تکوین شخصیت افراد دارد و روز جهانی زبان مادری، اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی و محافظت از بینش سنتی مردم بوده و جلوگیری از نزاعهای غیر منطقی بر سر کالاها و خدمات فرهنگی، از اهداف آن به شمار میروند. از کشورهای عضو که سیستم آموزشی چند زبانه را به کار گرفته اند، سوئیس، نروژ، هلند و هند نمونههای موفقی به هستند که با استفاده از این سیستم، به اهداف یونسکو جامه عمل پوشانیده و مردم را به فراگیری چند زبان ترغیب نموده اند. اینترنت نیز ابزار بسیار قدرتمندی برای دستیابی موفق به اطلاعات فرهنگی به شمار میرود. تاکنون تنها از کتابخانهها و موزهها برای تبادلات فرهنگی استفاده میشد، ولی امروزه کشورهای عضو قادرند تا با کمک ابزارهای ترجمه و منابع چندزبانه الکترونیک به عنوان ابداعاتی مفید از تنوع فرهنگی خویش محافظت کنند.امیدوارم که روز جهانی زبان مادری احترام متقابل ملل دنیا را تقویت کرده و سنتهای فرهنگی را که زبان نمونه بارز آن است، غنی تر گرداند.»
جمهوری چک
در سال 2004، این مراسم در کشورهای مختلف با حضور مسئولین یونسکو برگزار گردید. در پراگ پایتخت جمهوری چک نیز در 20 فوریه برپا شد. در این مراسم، مدیر کل یونسکو کویچیرو ماتسورا با اشاره به اینکه زبانها روح بشریت هستند، گفت: «زبانها، این میراث معنوی بشر، زاده میشوند، تکامل مییابند و متاسفانه در برخی موارد محکوم به نابودی هستند. اگر تلاش خویش را برای نجات زبانها آغاز کنیم به سود ماست. باید تمامیسعی خود را برای مراقبت از زبانها به عنوان میراث معنوی جهانی بکار گیریم که این امر در سایه سیستم آموزشی چند زبانه محقق خواهد شد. یونسکو از آن سیاستهای زبانی که بر مبنای ارتقای زبان مادری در سیستم آموزشی چندزبانه باشد، حمایت میکند.در کشورهای اسپانیولی زبان ضرب المثل مشهوری با این عنوان رواج دارد:
"Hablando,se entiende la gente"
انسانها با صحبت کردن همدیگر را میفهمند. فرهنگ صلح هنگامیشکوفا میشود که مردم از حق طبیعی استفاده از زبان مادری در تمام شئون زندگی برخوردار باشند. طی 3 قرن گذشته بسیاری از زبانها در وضعی غم بار و به طور فزاینده نابود شده اند و امروز بیش از نصف 6000 گونه زبانی در خطر نابودی قرار دارند.اخیرا طی یک آمارگیری مشخص شد که 5/74 درصد از جمعیت روسیه سفید به زبان مادری تکلم میکنند؛ با اینحال کمیسیون ملی زبانشناسی اعلام کرده که زبان بلاروسیها با مسائل و خطرات جدی مواجه است؛ چراکه این کشور نیز زیر نفوذ رسانههای روسی زبان قرار دارد و متاسفانه هیچ برنامه خاصی برای ارتقا و توسعه در رسانهها و حتی آگهیهای این کشور وجود ندارد.»وی همچنین ارتقا تنوع زبانشناختی و آموزشی بر مبنای سیستم آموزشی چندزبانه و افزایش آگاهی از زبانها و سنتهای فرهنگی بر مبنای تساهل و گفتگو را از اهداف نامگذاری روز جهانی زبان مادری را برشمرد.وی افزود: «در زندگی روزمره، از صحبت کردن به زبان مادری لذت میبریم. زبان یکی از اجزای بسیار مهم و حیاتی زندگی، تفکرات و رفتارهای ماست، ولی اغلب نقش مهم آنرا در برقراری ارتباط و ایجاد حس فهمیدن و فهماندن فراموش میکنیم. از میان تمامیزبانهای جهان، زبان مهم و حیاتی برای بیان احساسات و شناخت زبانی است که برای اولین بار به وسیله آن سخن گفته، ارتباط برقرار کرده و در خانواده هویت یافته ایم. روز جهانی زبان مادری گامی در راه ارج نهادن به زبانهای موجود است که هریک به نوبه خود مظهر فرهنگی خاص میباشند.»
کانادا
در کشور کانادا با توجه به تنوع قومی، سیستم فدرالی و سیستم آموزشی چندزبانه، علاوه بر فعالیتهای مستمر دولتی انجمنهای مختلفی نیز در مورد زبان مادری فعالیت میکنند که از آن جمله میتوان به انجمن جهانی طرفداران زبان مادری که نقش بسیار مهمیدر تصویب 21 فوریه به عنوان روز جهانی زبان مادری داشت و انجمن زبانهای بین المللی و تاریخی (International and Heritage Languages Association) اشاره کرد. این انجمن به عنوان یک سازمان غیر انتفاعی، فعالیت خود را بر حفظ، احیا و ترویج 20 گونه زبانی رایج در ادمونتون کانادا آغاز کرده است. اهم فعالیتهای این انجمن در جهت کمک به افزایش آگاهی همه مردم از زبانها و فرهنگهای مختلف قرار دارد که این امر نهایتا به بارورتر شدن سطح زندگی میانجامد. در این بین دانشگاهها و مدارس نقش عمده ای بر عهده دارند. انجمن در کنار این فعالیتها، اهداف زیر را مدنظر دارد:
ترویج و افزایش آگاهی عمومی از کلیه زبانها
شناسائی تمامیفرهنگها که بیانگر زبانها نیز هستند و حمایت از بسط و توسعه سیاستهای زبانی که به زبانها فرصت میدهد تا برایشان حفاظت از خود را در سطح جهان و در کنار حفظ هویت اجتماعی ممکن سازد.
ترویج احترام متقابل و درک عمیق از تفکر و زندگی که اینها نیز به نوبه خود بیانگر زبانهای مختلف در سطح دنیا میباشند.این انجمن با اشاره به اینکه زبان مادری اولین زبانی است که انسان با آن میآموزد، مردم آنرا به بهترین وجه میفهمند و از آن بهره میگیرند و ابزاری ارتباطی است که انسانها توسط آن شناخته میشوند، بسیار ضروری میداند که به مفهوم ارزشی این میراث معنوی بشر ارج نهاده شود، زیرا انسان برای بیان هویت و تعلق خویش آنرا ترجیح میدهد. ]البته منظور انسانی است که آسیمیله نشده است.[ همچنین این انجمن با اشاره به فرصتهای محدود انسانها در مواجهه با فرهنگها و زبانهای گوناگون، خواستار رفع موانع موجود بر سر راه آشنائی مردم با این زبانها و برقراری رابطه مابین فرهنگها و زبانهاست.شایان ذکر است که مراسم گرامیداشت روز جهانی زبان مادری امسال (21 فوریه 2005) توسط این انجمن در 19 فوریه برابر با اول اسفند83 در ادمونتون برگزار میشود.
انگلستان
در کشور انگلستان و در مارس 2004 انجمنی به نام انجمن حفظ زبانهای در حال نابودی (Society of Endangered Languages) و با مشارکت زبانشناسان و محققان برجسته ای همچون پروفسور پیتر آئوستین (Peter Austin)، دیوید کریستال (David Crystal)، نیکلاس اولستر (Nicholas Olster) و... تشکیل شد که با کمک بلاعوض 20 میلیون پوندی دولت انگلیس و زیر نظر کالج سلطنتی مطالعات آفریقائی و شرقی اداره میشود.پروفسور پیتر آئوستین مدیر یکی از پروژههای این انجمن، با اشاره به روند تصاعدی نابودی زبانها، اهداف این انجمن را مطالعه، آموزش، ضبط و نگهداری زبانهای در حال نابودی بر میشمارد. وی میافزاید که تلاش عمده این انجمن، ضبط زبانهای در حال انقراض در کنار سعی بر حفظ اینگونه زبانهاست. وی از مشارکت زبانشناسان برجسته این کشور و همکاری بسیار نزدیک محققین برای انجام این پروژه خبر داد و اولین برنامه این انجمن در طی دو سال آینده را تلاش برای حفظ 40 گونه زبانی، از جمله 2 گونه زبانی Mayan در گواتمالا، گونه Archo در قفقاز، گونه Siwi در کشور مصر که در زبان Berber ادغام شده و گونه Vurse در ونواتوو اعلام کرد. وی همچنین بهره گیری از اینترنت و لوازم کمک آموزشی نظیر CD را برای دستیابی به اهداف انجمن مفید دانست.نیکولاس اولستر رئیس این انجمن با اشاره به شرایط حاد فعلی میگوید: «موقعیت زبانها در سطح دنیا بسیار بحرانی است. با توجه به جمعیت جهان و وجود 6تا7 هزار گونه زبانی، میتوان نتیجه گرفت که بسیاری از زبانها متکلمان اندکی دارند. هشدار جدی زبانشناسان مبنی بر احتمال نابودی 40 درصد از زبانها در طی قرن اخیر و توجه به اینکه 95 درصد زبانها فقط توسط 4 درصد از جمعیت دنیا مورد استفاده قرار میگیرند، خبر از وضعیت نامناسب بسیاری از گونههای زبانی میدهد.»
دیوید کریستال نیز به عنوان یکی از سرشناس ترین زبانشناسان انگلیس و یکی از اعضای این انجمن، با اشاره به اهمیت تنوع زبانی، آنرا معادل با تنوع انسانی میداند و میافزاید: « نژاد بشر به این دلیل در سطح سیاره زمین موفق است که میتواند خود را با شرایط متفاوت تطبیق دهد.» به نظر وی نیروی عقلانی زبان معادل توانائی بیولوژیکی انسان میباشد. وی نابودی هر گونه زبانی را به معنای نابودی یک جهان بینی خاص میداند.
برنامه یونسکو برای گرامیداشت روز جهانی زبان مادری، 21 فوریه 2005
یونسکو با تاکید بر سیستم آموزشی چندزبانه، شعار امسال روز جهانی زبان مادری را به زبانهای نشانه ای و خط بریل اختصاص داده است. به همین منظور نمایشگاهی با همکاری فدراسیون جهانی ناشنوایان و اتحادیه جهانی نابینایان برگزار خواهد شد.
نتیجه گیری
بنابر یافتههای جدید محققین در مورد تاثیر آموزش کودکان به زبان مادری، یونسکو سیستم آموزشی چندزبانه را رمز پایداری زبانهای مادری دانسته و استفاده از این سیستم را به کلیه کشورهای جهان توصیه میکند. چنانکه کویچیرو ماتسورا مدیرکل یونسکو در روز جهانی زبان مادری سال 2001، با اعلام این مطلب که کودکان باید در سنین پائین به زبان مادری در مدارس آموزش ببینند، خواستار تحقق این شعار از سوی کلیه کشورها شده است.
به عنوان مقایسه، بد نیست بدانیم که در کشوری همچون هندوستان، حدود 80 زبان در مراحل مختلف تحصیلی به کار گرفته میشوند، در قاره آفریقا حدود 2011 زبان وجود داردکه به دلیل حضور چندین ساله کشورهای استعمارگر در قاره سیاه و اجرای سیاست آسیمیلاسیون به انحا مختلف، زبانهای انگلیسی، پرتغالی، اسپانیولی و فرانسوی بیشترین متکلمان را دارا میباشند، در آمریکای لاتین نیز شرایط مشابهی حاکم است، در حالیکه آموزش در اروپا عمدتا با زبانهای رایج این اتحادیه صورت میگیرد.در ایران، با وجود به رسمیت شناخته شدن حق تحصیل به زبان مادری برای اقوام در اصول 15 و 19 قانون اساسی و استفاده از این اصول در مورد برخی اقلیتها، به نظر میرسد که تا اجرای آنها در مورد اقوام ایرانی هنوز فاصله وجود داشته باشد.
در پایان ذکر این نکته خالی از فایده نیست که بسیاری از موسسات فرهنگی فوق الذکر و همچنین سازمانهای معتبر دیگری همچون SIL، دارای دورهها و خدمات بین المللی میباشند که جا دارد زبانشناسان ایرانی با گسترده تر کردن دایره فعالیتهای علمیخود از طریق ارتباط فعال با این نهادها، در جهت شناساندن زبانهای اقوام ایرانی و همچنین به روز کردن دانستههایشان تلاش نمایند.
لینک مربوط به این مطلب:http://www.baztab.com/news/21825.php